Munharaunda dzedu, zvisikwa zvipenyu zvose zvinotevera nzira inonzi kusarudzwa kwechisikigo. Iyi nzira ndiyo inosarudza kuti ndeapi majini anonyanya kubatsira pakurarama kwezvisikwa uye kukonzera kuvandudzwa mukuenderana kwavo. Iyi ndiyo imwe yenzira huru dzekushanduka-shanduka, dzakakurudzirwa naCharles Darwin muzana remakore rechi19, uyo akatsanangura kuti zvipenyu izvo zvine unhu hwakavapa mukana mukuru wekurarama, zvaida kubereka zvakawanda, uye naizvozvo, zvaizoita kuti zvirambe zvichitaura maitiro anobatsira.
Nekudaro, shanduko yemamiriro ekunze, uye mhedzisiro yayo iri kuramba ichiparadza pasirese, iri kuunza mitsva mitsva inobata iyi shanduko. Kuchinja mamiriro ezvakatipoteredza, akadai setembiricha uye mafambiro emvura, zvinopesvedzera kugona kurarama uye kuberekana kwemarudzi. Nekuda kweizvozvo, tinoona chiitiko umo Kuchinja kwemamiriro ekunze kunogona kukanganisawo kusarudzwa kwezvisikwa, kushandura nzira dzekushanduka-shanduka kwezvipenyu mune imwe nzira inosanganisira kwete chete genetics, asiwo kudyidzana nemhoteredzo.
Chii chinonzi Natural Selection?
Kuti unzwisise zvizere kuti kushanduka kwemamiriro ekunze kunogona kukanganisa sei kusarudzwa kwechisikigo, zvakakosha kuyeuka kuti kusarudzwa kwechisikigo chii. Kusarudzwa kwezvisikwa inzira iyo mhuka inoshandura nayo kunharaunda yayo muzvizvarwa. Iyi nzira inotungamirira kushanduko yemhindumupindu apo vanhu vane hunhu hunobatsira (zvichida maererano nekurarama kana kubereka) vakabudirira kupfuura vamwe, nokudaro vanopfuudza hunhu uhu kuvana vavo. Nenzira iyi, majini anobvumira kugadzirisa zviri nani anorarama uye anopararira mukati mehuwandu.
Pfungwa yekusarudza kwezvisikwa inobva pane pfungwa yokuti kune a kusiyana-siyana genetics pakati pemarudzi. Kusiyana uku ndiko kunoita kuti vamwe vanhu vabudirire kupfuura vamwe mune mamwe mamiriro ezvinhu. Chiitiko ichi chakaratidzwa mune dzakasiyana siyana zvidzidzo zvemajini nekufamba kwenguva, nemienzaniso yeparadigmatic senge Biston betularia moths iyo, mushure meRevolution Revolution, yakashanduka yakananga kune yakasviba ruvara kuti zvizvivhare zvirinani mumiti yakafukidzwa nesoot.
Iyi nzira yekuchinja uye kugadzirisa haingoitike kana kukurumidza, asi zvatakaona mumakore achangopfuura ndezvekuti, nekushanduka kwemamiriro ekunze kunotungamirirwa nemabasa evanhu, nguva uye rhythms yekugadzirisa zviri kuchinja zvakare.
Kusarudzwa kwezvisikwa uye kuchinja kwemamiriro ekunze
Chidzidzo chakaburitswa mumagazini sainzi inotaura kuti shanduko yepasi rose mune iyi nzira yekusarudzika inotungamirwa zvakanyanya ne kunaya kupfuura nekuda kwekupisa. Chidzidzo ichi chinoratidza kuti, nekugadzirisa hutongi hwekunaya kwemvura pasi rose, shanduko yemamiriro ekunze inogona kukanganisa kushanduka kwezvipenyu.
Kunyange i ecological zvinokonzerwa nekushanduka kwemamiriro ekunze zviri kuwedzera kunyorwa, mhedzisiro panzira yekushanduka-shanduka inotungamira kuchinjika haisati yazivikanwa. Nekuongorora dhatabhesi rakakura rinofukidza zvidzidzo zvakati wandei pamusoro pehuwandu hwakasiyana hwemhuka, zvidyarwa uye zvimwe zvipenyu, vaongorori vakadzidza kuti kusiyana kwemamiriro ekunze kuri kukanganisa sei kusarudzwa kwechisikigo.
Adam Siepielski, muongorori paYunivhesiti yeArkansas, anotaura kuti chimwe chezvinhu zvakatoonekwa ndechekuchinja kwekusanaya kwemvura uye kunaya kwemvura. Nekushandura mazinga emvura, nzvimbo dzakaoma dzinogona kusangana nekusanaya kwemvura kwakanyanya, nepo nzvimbo dzakanyorova dzinotowana mvura yakawanda dzinogona kutonyanya kunyanyisa. Shanduko idzi, zvakare, dzaizokanganisa kudyidzana kwetrophic uye kuwanikwa kwezviwanikwa.
Semuenzaniso, shanduko yemaitiro ekunaya kwemvura inogona kukanganisa chikafu chezvipenyu zvakasiyana-siyana, zvichimanikidza mamwe marudzi kuti agadzirise nekukurumidza kana kutarisana nekutsakatika. Kuchinja kwemamiriro ekunze uku kunoratidza kuti kusarudzwa kwezvinhu zvakasikwa kuri kukonzerwa nemamiriro ekunze matsva epasi.
Kuderera kwemvura uye kusanaya kwemvura kwakawedzera
Precipitation regime ndeimwe yeanonyanya kukosha akasiyana anogona kukanganisa kusarudzwa kwechisikigo. The kuderera kwekunaya kwemvura uye kusanaya kwemvura kuri kuwedzera kuri kuramba kuchiitika, kunyanya munzvimbo dzakagara dziripo dzakaoma kana kuti dzinenge dzisina mvura. Sezvo kusanaya kwemvura kuri kuwedzera mukufamba kwenguva uye kuwanda, mamwe matunhu ari kusangana neshanduko kuenda kunzvimbo dzakaoma uye kunyange dzemugwenga.
Mhedzisiro yemhando iyi yakakura, sezvo kuderera kwekuwanikwa kwemvura kunokanganisa zvakananga hwaro hwecheni yechikafu, semiti nezvipembenene. Izvi, zvakare, zvinokanganisa herbivores uye zvikara zvinotsamira pazviri. Semuenzaniso, mune dzimwe nzvimbo, mhuka dzinotsamira pazvinomera zvakati kuti dzidye dzinogona kutarisana nematambudziko kana chifukidziro chezvinomera chinodzikira nekuda kwekunetseka kwemvura.
Sezvineiwo, mamwe matunhu anogona kuona kuwedzera kwekunaya kwemvura, izvo zvinokanganisawo zvipenyu zvisina kujairana nenzvimbo ine mvura. Muzviitiko zvese izvi, mamiriro ekunze anoshanda semumiriri wekunze anoisa mamiriro matsva ayo zvipenyu zvinofanirwa kutarisana nazvo. Hunhu hwekusarudzwa kwechisikigo hunoreva kuti mhuka dzinokwanisa kuenderana nemamiriro ezvinhu matsva aya hadzingozopona chete, asi dzinokura, nepo dzimwe dzichatarisana nekuderera kwevanhu uye kunyange kutsakatika.
Shanduko muzvakatipoteredza
Mamiriro ekunze pasi rose ari kuita shanduko huru nekuda kwekushanduka kwemamiriro ekunze. Kukurumidza kuchinja uku kunoitika kucharatidza kuti mhuka dzakakanganiswa dzine nguva yakakwana yekujairana here kana kuti dzichasiiwa. Muhurongwa hwakawanda, a kuchinja kwemaitiro ekunaya kwemvura Inobata zvakananga mararamiro ehupenyu hwehupenyu. Semuyenzaniso, mhuka dzinodya uswa dzinotsamira pakuvepo kwezvirimwa zvakati, uye kukanganisa mukunaya kwemvura kunogona kureva kurasikirwa kukuru kwechikafu chavo.
Uyezve, sezvo ecosystems inoshanduka, ndozvinoitawo kupindirana kwetrophic. Zvikara zvinotsamira pamhuka dzinodya uswa zvinogonawo kukanganiswa, zvichikonzera nhevedzano yemhedzisiro mukati menharaunda. Masayendisiti ari kuona kuti mamwe marudzi anogona kuona huwandu hwawo huchideredzwa sezvo mamwe marudzi matsva anotora nzvimbo yavo, achigadzira masimba matsva emakwikwi.
Izvo zvakakosha kuti tinzwisise hukama huripo pakati pekushanduka kwemamiriro ekunze uye shanduko yezvipenyu kuitira kutarisira shanduko inogona kuitika mune ecosystem. Zvidzidzo zvenguva pfupi yapfuura, sekushanda nehove munzvimbo dzinogara mumvura, zvakaratidza kuti zvipenyu zviri munzvimbo idzi zvinonyanya kutarisana nekushanduka kwemamiriro ekunze nekuti zvinoenderana zvakanyanya nekupisa uye kunaka kwemvura.
Kurumidza kugadzirisa uye nekukurumidza kusarudzwa kwechisikigo
Kuchinja kwemamiriro ekunze hakungorevi shanduko inononoka uye zvishoma nezvishoma iyo mhuka dzinogona kurarama zvishoma nezvishoma, asi mune dzimwe nguva, kumhanya kwekudziya kwepasi kunoda. kukurumidza kugadzirisa. Ongororo yakatungamirwa neDartmouth University (USA) inoratidza kuti dzimwe mhando dzemhuka dzinokambaira dzinopisa, dzakaita semadzvinyu ebrown, dzatanga kujairana nekukasika kupfuura zvaitarisirwa kukwira tembiricha. Uku kusimudzirwa kwekushanduka-shanduka kunokonzerwa nekusarudzika kwechisikigo kunoitika munguva chaiyo, uko ivo chete vanhu vakanyatso kujairana nemamiriro matsva vanopona nekuberekana.
Muchiitiko ichi, zvakaonekwa kuti madzvinyu anogona kumhanya nekukurumidza kune tembiricha yakakwira aive nehuwandu hwekupona, sezvo aikwanisa kuchengetedza basa rawo mumamiriro ezvinhu akaomarara, achivabvumira kudya zvakanyanya uye kudzivirira zvikara. Uyu muenzaniso unoratidza kuti mamwe marudzi anogona kushanduka sei nokukurumidza mukupindura kwakananga kuchinja kwemhoteredzo, chimwe chinhu chakanga chisingafungidzirwi kuti chinobvira kusvika nguva pfupi yapfuura. Rudzi urwu rwekutsvagisa runopa tariro, asi zvakare rinoratidza kuomarara uye kusava nechokwadi kufanotaura mhinduro dzemarudzi kune shanduko yemamiriro ekunze.
Mhedziso pamusoro pezvinokonzeresa kushanduka kwemamiriro ekunze pakusarudzwa kwechisikigo
Kuchinja kwemamiriro ekunze kuri kushandura nzira yekusarudzwa kwechisikigo zvakadzama uye, kazhinji, nzira dzisingatarisirwe. Kungava nokuda kwechinjo mumiitiro yokunaya kwemvura, kusanaya kwemvura kwenguva refu, kana kuti kukwira kwetembiricha yapasi, marudzi kupota nyika ari kumanikidzirwa kuchinjira kuzvinhu chaizvoizvo zvitsva. Kunyange zvazvo mamwe marudzi ezvipenyu achiita seanokwanisa kupindura nokukurumidza uye nenzira inobudirira, mamwe akawanda angasakwanisa kudaro, zvichiunza dambudziko guru kune zvakasiyana-siyana zvepasi rose.
Kugona kwerudzi kuchinjika kunogona kutsamira pazvinhu zvakawanda, zvinosanganisira kusiyana kwaro kwemajini, niche yaro yezvakatipoteredza, uye zviwanikwa zviripo mukushanduka kwayo nharaunda. Chinhu chimwe chakajeka, zvisinei: Kuchinja kwemamiriro ekunze hakusi kungochinja mamiriro ekunze chete, kuri kushandurawo nzira dzekushanduka-shanduka uye kusarudzwa kwechisikigo kwakashanda kwemamiriyoni emakore.
Nekudaro, kunzwisisa hukama pakati pekushanduka kwemamiriro ekunze, kusarudzwa kwechisikigo uye kushanduka kwakakosha kuti ukwanise kutarisira kuti zvipenyu zvingashanduka sei mumakumi emakore anotevera, uye ndeapi marudzi achabudirira mune ramangwana mamiriro ekunze. Zvichakadaro, tsvakiridzo yesainzi inoramba ichienderera mberi kuratidza nzira dzakaoma dzinopindurwa nezvisikwa, kugadzirisa kana, mune dzimwe nguva, kuparara mukutarisana nematambudziko matsva ezvakatipoteredza.
pane bhiza inopinda muchikamu chechimwe, chaizvo mumufananidzo wekutanga