Kusvibiswa kwechiedza nderimwe rematambudziko ezvakatipoteredza izvo, kunyangwe zvingasaonekwa nevakawanda, zvinokanganisa hupenyu hwevanhu, mhuka, uye ecosystem ivo pachavo. Iwe unongofanira kutarisa mudenga muguta guru kuti uone kuti nyeredzi dzakapotsa dzanyangarika zvachose pasi pechiedza chekugadzira. Mamiriro ezvinhu aya, kure nekusakuvadza, anosanganisira nhevedzano yezvishoma-zvinozivikanwa mhedzisiro inokanganisa zvese kubva pahutano hwedu kusvika kuhusiku siyana zvipenyu.
Mumakumi mashoma emakore apfuura, nzvimbo dzemumaguta dzakawedzera zvakanyanya kuvhenekera kwavo kwehusiku, uye kwete nguva dzose nenzira yakanakisa. Pasinei nekufambira mberi kweruzivo rwokugadzira zvinhu, kushandiswa kusingasaruri uye kusatarisirwa zvakanaka kwechiedza chakagadzirwa kunopa dambudziko chairo pakusimba, kushandiswa kwesimba, uye kuchengetedzwa kwedenga usiku. Muchinyorwa chino, tinonyura zvakadzama muzvinhu zvakakosha: zvikonzero, mienzaniso, mhedzisiro, mhando, uye nzira dzinoshanda dzekudzikisa chiitiko ichi, kubatanidza ruzivo rwakanyanya uye rwechizvino-zvino rwunopihwa nevanotungamira masosi pachinhu ichi.
Chii chinonzi kusvibiswa kwechiedza?
Kusvibiswa kwechiedza kunoreva kushandurwa kana kuderedzwa kwenzvimbo yehusiku yechisikigo nekuda kwekunyanya, kusakosha, kana kushandiswa zvisirizvo kwechiedza chekunze chekunze. Chiitiko ichi chinozviratidza kunyanya kuburikidza nekupenya kweusiku husiku kunokonzerwa nechiedza chinoiswa mumaguta, nzvimbo dzekutengeserana uye dzemaindasitiri, uye mumigwagwa.
Dambudziko rinomuka kana mwenje usina kukwana kana kuganhurirwa kune izvo chaizvo zvinodikanwa, zvichikwira mudenga kana kupararira munzvimbo dzisingadi. Uku kupenya kwehusiku uku kunovharidzira maonero enyeredzi, kunoshandura kutenderera kwemasikati-husiku, uye kunounza mhedzisiro yakaipa munzvimbo dzakawanda: kubva mukurasa simba kusvika pakushandurwa kwezvipenyu uye kukanganisa kwakananga pahutano hwedu.
Mumashoko eMexican Geological Service, kusvibiswa kwechiedza kunosanganisira kuburitsa uye kuratidzwa kwechiedza chakagadzirwa mumhepo, chakaparadzirwa kumativi ese nezvidimbu zvemhepo.. Izvi zvinoderedza rima remuchadenga, zvichiita kuti zviitiko zvemazuva ose zvakadai sekucherechedza Gwara Renzou zvisakwanisika kune ruzhinji rwevanhu munyika dzakawanda.
Zvikonzero zvikuru zvekusvibiswa kwechiedza
Kuwedzera kwekukura kwemadhorobha, kushaikwa kwekuronga, uye kushandiswa kusingasaruri kwechiedza chekugadzira usiku ndizvo zvinokonzeresa chiitiko ichi. Pane zvikonzero zvakati wandei zvinowanzosangana kuwedzera dambudziko, kunyanya munzvimbo dzemudhorobha:
- Kupenya kwakanyanyisa uye kusingadzorekiNzvimbo zhinji dzemudhorobha nedzekumaruwa dzinosangana nekushandiswa zvakanyanya kwemwenje wekunze, izvo zvinowanzotadza kurangarira angave mavhoriyamu anodiwa kana kutarisisa kwakakodzera. Maraiti emumugwagwa, zviratidzo zvezviziviso, uye zvivakwa zvakavhenekerwa zvinoparadza simba uye zvinogadzira chiedza chisingakoshi mudenga nenzvimbo dzisingadikanwi.
- Kusagadziriswa kwekugadzirisa magetsi: Kusagadzikana kwekugadzira kana kuiswa kwemagetsi emigwagwa uye mamwe magetsi emagetsi, kunyanya ayo asina nhovo kana kudzivirira, anoita kuti chiedza chakawanda chipararire kumusoro kana kumativi.
- Overlighting: Zvinosanganisira kuvheneka zvine simba rakawanda kupfuura mabasa anodiwa nenzvimbo yacho pachayo. Ikoku kunoitika mumigwagwa inogara vanhu, munzvimbo dzebasa, uye kunyange mudzimba, kazhinji kazhinji nemhaka yepfungwa yenhema yechengeteko kana kuti kusava nezivo.
- Kunyanya kushambadza nekushongedzaKushandiswa kwezviratidzo zvakakura zveneon, kushambadza neon, uye yakanyanyisa kuvhenekerwa facade uye zvivakwa zvekushongedza zvinowedzera dambudziko, kunyanya munzvimbo dzevashanyi uye dzekutengesa.
- Kushaikwa kwemaitiro ane mutoro uye kusaziva: Kushaikwa kwekudzidziswa uye kuziva kunotungamirira kumaitiro asina kunaka pamunhu, masangano, uye bhizinesi nhanho, zvichienderera nemaitiro asingashande kana asina kufanira uye masisitimu emwenje.
- Reflections uye nzvimbo dzinopenya: Girazi rinogara, asphalt, facade uye zvimwe zvinoratidzira zvakanyanya zvinowedzera kupararira uye kupenya kusingakoshi.
- Kushaikwa kwekudzima kwehusiku uye otomatikiZviedza zvakawanda zvinoramba zvakabatika zvisina musoro kwemaawa pasina kana kushandiswa nevanhu zvishomanana, zvichiwedzera kutambisa simba uye kukanganisa matenga nemhuka dzesango.
- Kuwedzera kwemadhorobha uye kuwanda kwezvivakwa zvitsvaKukura kwemaguta makuru uye kushaikwa kwemaitiro ezvakatipoteredza mukuronga kuri kuwedzera huwandu hwezviedza zvinoburitsa, zvichiwedzera dambudziko pasi rose.
Pakupedzisira, kusvibiswa kwechiedza kunokonzerwa nekusanganiswa kwehuwandu, hutongi husina kunaka, uye kushaya ruzivo. Nhasi tine tekinoroji yekudzivirira izvi, asi shanduko yemaitiro uye marongero inofanirwa.
Mhando dzekusvibiswa kwechiedza: mafomu uye mienzaniso chaiyo
Kusvibiswa kwechiedza kunogona kuzviratidza nenzira dzakasiyana, zvichienderana nekuti uye kupi zviwanikwa zvemwenje zvekugadzira zvinoshanda. Pakati pemhando huru ndezvi:
- Skyglow: Inoonekwa seyerenji kana chena halo pamusoro pemaguta nenzvimbo dzemadhorobha, kunyanya inoonekwa pausiku hune makore. Kunogadzirwa nekupararira kwechiedza mumhepo, zvichiita kuti zviome zvachose kufungisisa nyeredzi uye mitumbi yomudenga.
- Kupenya: Inoitika kana chiedza chakanyanya, chakananga kana chisina kunanga, chinoderedza kugona kwekuona uye kukonzera kusagadzikana kana njodzi, semuenzaniso, kune vatyairi kana vanofamba netsoka.
- Kupindira kwechiedza: Zvinoitika kana chiedza chikapinda munzvimbo dzinonetsa kana kukuvadza, sechiedza chinobva pamwenje wemugwagwa unopinda mumba nepahwindo, kudzivirira kuzorora kana kugadzirisa biorhythms.
- Kuwanda kwemapoka uye kusanganisa kwemwenje: Kuvapo kwenzvimbo dzine marudzi akasiyana emwenje, mavara nemasimba, akagovaniswa zvisina kunaka, anounza nyonganiso uye anogona kukonzera matambudziko ekutarisa uye zvinokanganisa zvine njodzi.
Mienzaniso yakajairika yekusvibiswa kwechiedza inosanganisira migwagwa uye nzira dzine malights emigwagwa asina kuvharidzirwa eglobe-style, nhandare dzemitambo dzakavhenekerwa zvizere kana pasina machisi, zviyeuchidzo kana mafacade anovhenekerwa husiku hwese, kana zviratidzo zveneon uye ma LED skrini anoshanda kwemaawa pasina kudiwa chaiko.
Kukanganisa kwekusvibiswa kwechiedza: mhiri kwedenga rine nyeredzi
Mibairo yekusvibiswa kwechiedza yakanyanya kudzika kupfuura yaungatarisira pakutanga. Haisi yekungorasikirwa nechitarisiko chedenga husiku, asi nezvekuparadza zviwanikwa zvisina basa uye zvinokanganisa hutano hwevanhu, chengetedzo, ecosystem, uye tsvagiridzo yesainzi:
1. Migumisiro pautano hwevanhu
Kuratidzwa kwenguva refu kune chiedza chekugadzira usiku kunovhiringidza circadian rhythms uye inokanganisa kunaka kwekurara. Chiedza chakanyanyisa—kunyanya chiedza chebhuruu, chakadai sechinobva mumasikirini nema LED machena—chinotadzisa kugadzirwa kwe melatonin, hormone inokosha pakudzora kurara uye kumuka, zvichiita kuti pave nenjodzi yokushaya hope, kufunganya, kuneta, kutemwa nomusoro, uye kusagadzikana kwemetabolic.
Zvidzidzo zvakasiyana-siyana zvinobatanidza kusvibiswa kwechiedza nekuwedzera kwema pathologies zvakadai sokufutisa, kuora mwoyo kana mamwe marudzi egomarara anoenderana nehomoni (zamu, prostate), mukuwedzera kumatambudziko ehutano hwepfungwa anowedzera uye kukanganisa kugara zvakanaka.
2. Kukanganisa kwezvakatipoteredza uye kusiyana-siyana kwezvipenyu
Hupenyu Panyika hwakashanduka huchitevera kutenderera kwechisikigo kwechiedza nerima.. Kusandura matenderedzwa aya zvine simba guru pamarudzi ese ezvipenyu, kunyanya izvo zvinoenderana nehusiku pamabasa azvo akakosha.
- Mhuka dzesangoMhuka dzehusiku, dzakaita sezviremwaremwa, zizi nemakava, dzinoona kuvhima kwadzo, kufamba uye kubereka kwadzo dzachinjwa. Shiri dzinogona kuvhiringika panguva yekufamba uye kudhumhana nezvimiro zvakavhenekerwa, nepo zvipembenene zvinowanzoungana zvakatenderedza mwenje wekugadzira, zvichiva nyore kubata kana kutorasikirwa nekugona kwavo kubereka.
- Zvipuka uye zvipuka: A paradigmatic kesi ndeye turtle dzegungwa (Caretta and caretta), vane vana vanotsamira pachiedza chemwedzi kuti vafambe vakananga kugungwa. Kuvapo kwemarambi ekugadzira pamahombekombe kunogona kuvavhiringidza, kuvakwevera mukati menyika uye kuvaisa pangozi yekudzvinyirirwa kana kufa.
- Zooplankton uye zvipenyu zvemumvura: Kutama kwakamira kwemazuva ese kwezvipenyu izvi kunoshandurwa nekuvapo kwechiedza, kugadzirisa chikafu uye cheni yechikafu yezvipenyu zvakawanda zvemumvura.
- Zvirimwa uye mapollinator eusiku: Mamwe marudzi emiti, akadai Selenicereus (cactus mhuri), vhura maruva avo manheru chete kuti awane mukume nemashavishavi eusiku. Kusandurwa kwekutenderera kwakasviba kunokanganisa maitiro avo ekutumbuka uye kurarama kwezvinotakura mukume.
- Predator-prey hukama uye trophic maseketiChiedza chakanyanyisa chinoshandura ukama huri pakati pezvipenyu, zvichipa zvakanakira kune dzimwe uye kuisa upenyu hwevamwe pangozi, nemigumisiro yakakomba yezvipenyu zvakasiyana-siyana.
Kuvhiringidzwa kwemasikati-husiku kutenderera kunogona kuita kuti mhuka dzehusiku nedzecrepuscular dzive munjodzi, kukanganisa maitiro ekubereka uye maitiro ekudya.
3. Zvipingamupinyi pakucherechedza nyeredzi uye tsvakurudzo yesayenzi
Kusvibiswa kwechiedza ndiye muvengi wekutanga wekuongorora nyeredzi, vese nyanzvi neamateur. Kupenya kwedenga kunoderedza kusiyanisa uye kunoita kuti nyeredzi, mapuraneti, uye mapoka enyeredzi zvisaonekwe nemaziso evanhu uye materesikopu. Nechikonzero ichi, nzvimbo huru dzekutarisa dziri kuwedzera kuiswa munzvimbo dziri kure uye dzakachengetedzwa, paine mirau chaiyo.
Spain, semuenzaniso, yakadzika mirau yekupayona muCanary Islands kuchengetedza kunaka kwedenga kwedenga, uye nhasi kune zvirongwa zvepasi rose zvakaita seStarlight Declaration (La Palma, 2007) inotsigirwa neUNESCO, iyo inobvuma kodzero yepasi rose yekutarisa denga rine nyeredzi.
4. Kuraswa kwesimba nemhedzisiro yehupfumi
Magetsi asingatarisirwi zvakanaka anosanganisira kutambisa zvinhu zveupfumi uye simba. Munyika dzakaita seSpain moga, mari inoshandiswa pagore pakuvheneka vanhu inopfuura mamiriyoni 950 eeuro. Inofungidzirwa kuti chikamu chikuru chesimba iri chinorasika nekuvhenekera nzvimbo dzisina kufanira kana kutizira mudenga.
Kuisa mari muzvigadziriso zvine hungwaru hakungodzikisi kukuvadzwa kwezvakatipoteredza, asi kunogonawo kutungamira kukuchengetedza kwe25% kusvika 75% mukushandiswa kwemagetsi uye kubhadhara, uku ichideredza COXNUMX kubuda.2 nezvimwe zvinosvibisa.
5. Mimwe migumisiro yakaipa: kuchengetedzwa kwemugwagwa, kufamba kwemhepo / gungwa uye nhaka yetsika
Kupenya, kuratidzira uye mwenje wakarasika zvinogadzira njodzi pakutyaira uye kuchengetedza mumigwagwa., inokanganisa vose vanofamba netsoka nevatyairi. Mumunda wekufamba kwemhepo negungwa, kuoneka kunogona kudziviswa nemwenje usina kukwana kana unopenya.
Kurasika kwedenga rehusiku kunorevawo kutsakatika kwenhaka inokosha yetsika nesainzi. Denga rine nyeredzi rakaziviswa seWorld Heritage Site neUNESCO, zvichiratidza kukosha kwaro kutsika, sainzi, uye dzidzo.
Maguta nematunhu akanyanya kukanganiswa nekusvibiswa kwechiedza
Dambudziko nderepasirese, asi rine chekuita munzvimbo dzine vanhu vakawanda uye nzvimbo dzakagadziridzwa dzemumaguta nemaindasitiri. Vanopfuura 80% vehuwandu hwepasi rose vanotogara pasi pedenga rakasvibiswa nechiedza chekugadzira.
Europe neUnited States: epicenters yekusvibiswa kwechiedza
60% yevaEurope uye vangangoita 80% vekuNorth America vakarasikirwa nekukwanisa kuona iyo Milky Way. Maguta akadai Madrid, London, Paris, Berlin, Rome, Athens kana Milan Iwo ari pakati peakanyanya kusvibiswa muEurope, zvimwe nekuda kwehupenyu hwavo hwehusiku hwakanyanya uye husina kunaka hwekuvhenekesa zvivakwa.
Kune rumwe rutivi, kune misiyano inocherekedza: nharaunda huru dzeAfrica, Australia, neRussia dzichiri kuchengetedza nzvimbo dzisina chiedza chakagadzirwa, zvichibvumira kuchengetedzwa zviri nani kwedenga reusiku.
Spain: imwe yenyika dzakajekeswa zvakanyanya muEurope
Muchiitiko cheSpanish, Madrid, Barcelona, Valencia, Seville, Malaga, Zaragoza uye Palma de Mallorca Vanomira pachena nekuda kwehuwandu hwavo hwepamusoro hwekubuda kwechiedza uye nhamba yemarambi emumugwagwa pamugari wega wega. Kusakwana kwekutonga kwemwenje weveruzhinji kunoisa Spain seyechitatu yakanyanya kukanganiswa nyika yeEurope, kuseri kweGreece neMalta chete.
Maguta ane hunyoro hwedenga hwakaipisisa
Nzvimbo dzepasirese dzinoratidza kuti Moscow, London, Rotterdam, Paris, Athens, Rome, Stockholm, neMilan iri pamusoro pechinyorwa muEurope, kunyangwe nharaunda dzenharaunda dzemaguta makuru nenzvimbo dzemaindasitiri dzine zvibodzwa zvakatokwira mune dzimwe nguva.
Impact yekuchinja kwechinguvana: nyaya yedenda
Munguva yeCOVID-19 denda, kuderedzwa kwekuita kwevanhu uye kuvharika kwakakonzera kudzikira kwakanyanya mukusvibiswa kwechiedza. Maguta akaita seBerlin neGranada akawana denga rakasviba uye kuoneka kukuru kwenyeredzi. Hunhu hwemhepo hwakavandudzwa, huine twushoma twakarembera, hwakaita kuti kupararira kwechiedza kwakananga muchadenga uye kwakatibvumira kuona kubatana kwakadzama pakati pekuvapo kwechiedza chekugadzira uye kuparara kwemhoteredzo yehusiku.
Mitemo yepasi rose neyemuno, marongero nematanho
Kufambira mberi mukuziva nezvekusvibiswa kwechiedza kwakakonzera kuwanda kwemitemo uye mafambiro evagari kuchengetedza nharaunda yehusiku. Mune dzimwe nyika, dzakaita seChile, mirau chaiyo yakadzikwa, inorambidza kubuda kwechiedza chebhuruu munyika yose (inodarika 7%, kana 1% munzvimbo dzakachengetedzwa kana dzenyeredzi) uye ichidzikamisa kuvhenekera kwezviratidzo zvekutengesa uye zvekushambadzira mushure memaawa.
MuSpain, kunze kwemutemo wekupayona weCanary Islands, nharaunda dzinozvimiririra dzakadai seCatalonia, Balearic Islands, Navarre, Cantabria, Andalusia, Extremadura, uye Castile neLeón vane mitemo yavo, uye nhamba iri kukura yemanisiparati yakazvipira kurwisa kusvibiswa kwechiedza.
Zvirongwa zvepasi rose zvakaita se Stars4All kana kuti "Starlight Declaration" inogadzirisa ruzivo rwepasi rose uye inosimudzira kudzivirira pamwe chete kwedenga rine nyeredzi sekodzero yepasi rose. Zvakafanana, mapurojekiti emanisipala uye masangano evagari ari kushanda kudzikisa mwenje usina kukwana, kukwenenzvera mwenje, nekuisa kutonga uye otomatiki masisitimu.
Mhinduro uye mazano ekuderedza kusvibiswa kwechiedza
Nhau dzakanaka ndedzekuti kune matanho anoshanda ekudzora uye kudzosera kumashure kusvibiswa kwechiedza, zvese padanho remasangano uye muhupenyu hwezuva nezuva hwevanhu. Dzimwe dzemhinduro dzinoshanda, dzakatsigirwa nemasangano akadai seInternational Commission on Illumination (CIE), ndeaya:
- Kushandiswa kwezvivheneko zvinodzivirira uye zvinotungamira: Kuisa marambi emumugwagwa, marambi nemidziyo inoburitsa chiedza chete ichidzika pasi kunoganhura kupararira kwakananga kudenga nenzvimbo dzisingadiwe. Kudzivirira kwakakosha kudzivirira kubuda kwechiedza.
- Kuderedza kupenya kupenya uye kugadzirisa kusimba: Chengetedza simba renzvimbo yega yega yemwenje zvinoenderana nenzvimbo ichavhenekerwa, uchitevera maitiro esainzi uye kurudziro yehunyanzvi.
- Kuderedzwa kwekusvibisa spectrum uye kufarira mwenje unodziya: Kuderedza kushandiswa kwema LED machena anotonhorera uye sarudza mwenje-yakatetepa (yakadai sesodium), iyo ine zvishoma zvinokanganisa biological rhythms uye kuderera kwemhepo kupararira.
- Kurambidza kana kuderedzwa kwematoni, laser projekita uye yakanyanya masosi: Bvisa kushandiswa kwezvishandiso zvinotumira mwenje zvakananga mudenga, pamwe nekudzikamisa kushongedza uye kushambadzira kuvhenekera kunze kwemaawa anodiwa.
- Kuita masensa, nguva uye otomatiki masisitimu: Otomatiki kubatidza nekudzima, gadzirisa kusimba kwakavakirwa pane chiitiko uye kuvapo kwevanhu, uye kurudzira kuvharika kwehusiku panguva dzekuita kwakaderera.
- Kubatanidza hunyanzvi hwetekinoroji uye kuronga kwakangwara: Isai mari mune inoshanda, yakaderera-inoshandisa ma LED masisitimu ane hungwaru kutonga (Smart Lighting) kugadzirisa mwenje kune izvo chaizvo zvinodiwa uye kudzivirira tsvina.
- Dzidzo uye kuziva kwevagari: Kurudzirai kuziviswa kwenyaya iyi munzanga, munzvimbo dzedzidzo, uye kuburikidza nemishandirapamwe yemasangano, kuitira kuti munhu wese ave netsika dzakanaka, dzakadai sokudzivisa kushandiswa kwemagetsi kusingakoshi kumba uye kusasiya magetsi ekunze asina kushandiswa.
- Mitemo uye kutonga kwekuteerera: Ita shuwa kuvepo nekutariswa kwemitemo yezvakatipoteredza yekuvhenekesa veruzhinji nevega, nevakuru vane basa rekupa zvitupa uye kuisa zvirango.
- Sustainable urban design: Tungamira kurongeka kwemaguta nenzvimbo dzinogara vanhu kuburikidza nemwenje inosimudzira nzira, nehunyanzvi hweavo vane basa uye nekushandisa hungwaru hwekutarisira matekinoroji.
Maitiro akanaka pamatanho ega uye eboka
Kupfuura mitemo nemitemo, Huwandu hwezviito zvidiki zvemunhu nenharaunda zvinogona kuita mutsauko unocherechedzwa:
- Shandisa maketeni erima kana mapofu kuti uderedze kupinda kwechiedza chekunze mudzimba.
- Dzivisa kushandisa zvigadzirwa zvemagetsi zvinoburitsa mwenje weblue usati warara.
- Dzima mwenje pese paasina kukosha, mukati memba uye mumagadheni kana patio.
- Sarudza kushandiswa kwakaderera, magirobhu ekudziya-mwenje.
- Wana ruzivo uye kutora chikamu mukubvunzana uye neruzhinji maitiro ane chekuita nekuvheneka munharaunda yako kana masepala.
- Tsigira zvirongwa zvevavakidzani kudzikisa kuvheneka kusingakoshi uye kuda masisitimu anoshanda emafacade, zvivakwa, uye nzvimbo dzeveruzhinji.
Nyaya dzekubudirira, zvirongwa uye basa revagari
Mumakore achangopfuura kwave kune kuwanda Mafambiro emunharaunda, enyika uye epasi rose nemapurojekiti anoratidza kuti zvinogoneka kudzoreredza maitiro. "Earth Hour," inosimudzirwa neWWF, inoratidza simba rekufananidzira rekudzima kwepasi rose, kunyange zvazvo kiyi iri mukuzvipira kwezuva nezuva kwehurumende, masangano, uye vanhu.
Masangano evagari vemunyika, maNGOs, uye mapuratifomu esainzi anoshandira pamwe kusimudzira ruzivo uye kutora chikamu mukuronga kwemadhorobha, kuongorora mapurojekiti, nyaya dzekumhan'ara, uye kurwira kuvandudzwa kwemitemo. Kuve nezvishandiso zvinodyidzana (zvakadai semamepu ekusvibisa magetsi epamhepo) zvinoita kuti zvive nyore kuwana data uye zvinobatsira kuzivisa nezve kuoma uye kukura kwedambudziko.
Zvakakosha kuziva kuti kuchengetedza denga rehusiku, kusiyana-siyana kwezvipenyu, uye hutano hwevanhu ibasa rakagovaniswa. Nekungobatana nekuedza kwakarongeka ndipo patinogona kuvimbisa kudzoreredzwa kwehupenyu hwehusiku, kuchengetedza simba, uye kuenderera kweimwe yenzvimbo dzakanakisa dzenhaka dzevanhu: denga rine nyeredzi.